عروس دریایی؛ موجودی که نمی‌میرد

موجودات زنده زاده می‌شوند، زندگی می‌کنند، پیر می‌شوند و می‌میرند، درست؟ برای هزاره‌های بسیاری آدمیان گمان بُرده‌اند که گریزی از گام‌های آهسته اما سنگین موجودات زنده به‌سوی مرگ نیست و قاعده این است: هر زنده‌جانی خواهد مُرد. اما دانش جدید می‌گوید: نه! دست‌کم یک استثنا بر اصل مرگ همه‌ی موجودات زنده وارد است. گونه‌ی خاصی از عروس دریایی که به «راز جاودانگی» دست یافته است و به‌محض پیر شدن، دوباره فرایند جوان شدن را شروع می‌کند و چرخه‌ی شگفت‌آور حیاتش همین‌گونه ادامه می‌یابد.

توریتوپسیس‌دورونی نامِ علمی «عروس دریایی نامیرا» است که در ۱۸۸۳ و در دریای رازناک مدیترانه کشف شد. این گونه‌ی بی‌نظیر از حیات با توانایی خارق‌العاده‌ی خود در «دور زدن مرگ» و «چیرگی بر پایان‌پذیری حیات» دانشمندان و زیست‌شناسان بسیاری را مبهوت و حیرت‌زده کرده است.

این موجودِ کوچک – عروس دریایی نامیرا نیم سانتی‌متر طول دارد – از دستانِ پُرپینه‌ی فرگشت، همان هدیه‌ای را دریافت کرده است که ما آدمیان از هزاران سال پیش آن را جست‌وجو می‌کنیم. اما چه‌گونه؟ این عروس دریایی در دو گونه وجود دارد؛ گونه‌ی متکامل و در واقع «بالغ» و گونه‌ی کودک و یا اولیه؛ این آب‌زی شگفت‌آور هنگامی‌که به‌اوج «بلوغ» و تکامل خود می‌رسد – که در گستره‌ی فرهنگ انسانی «پیری» خوانده می‌شود – به‌جای این‌که بمیرد، دوباره شروع می‌کند به بازگشتن به‌جوانی.

برای درک بهتر این موضوع می‌توان از سینما بهره بُرد. به‌فیلمِ معروف «ماجرای شگفت‌آور بنیامین بتون» ساخته‌ی دیوید فینچر فکر کنید؛ در آن فیلم براد پیت در پیری زاده می‌شود و به‌مرور زمان جوان‌تر و جوان‌تر می‌شود؛ دقیقاً شبیه عروس دریایی قصه‌ی ما. با یک تفاوت البته؛ شخصیت اصلی فیلم فینچر به‌محض رسیدن به کودکیِ تام، می‌میرد؛ اما این عروس دریایی در رقصی جاودانه با این چرخه‌ی حیات وجود دارد.

مجله‌ی علمی «ییل ساینتفیک» که مربوط به دانشگاه مشتهر امریکایی‌ای «ییل» است؛ در مطلبی در مورد این گونه‌ی خاص خبر از پژوهش‌های پی‌گیر در مورد «چرایی جاودانگی» این عروس دریایی می‌دهد. راز جاودانگی عروس دریایی جاودان در ساختار «ژنتیکی» آن نهفته است. ساختاری که به‌قول این مجله، دانشمندان را بر کار روی الهام‌گیری از آن و دست‌یابی به «فورمول» یا «اکسیر» ژن‌های جاوید ترغیب کرده است؛ البته کار دشوار است و راه تاریک.

مهندسی ژنتیک کار فوق‌العاده دشواری‌ست؛ اگرچه بشر پیشرفت‌های خوبی در آن حاصل کرده است. کوچک‌ترین خطا در دست‌کاری ژنتیک گونه‌ی بشر منتج به به‌هم ریزی نظم ارگانیسم و بروز آفت‌های دهشتناک در تن و روان آدمیان می‌تواند شدن؛ ولی وجود این عروس دریایی، خبر از «امکان» دور زدنِ حیله‌ی مرگِ ناشی از پیری و وجود این قابلیت در حیاتِ چند صد میلیون ساله‌ی ساکن بر کره‌ی زمین می‌دهد.


البته منظور از «نامیرایی» این گونه‌ی خاص از عروس دریایی، این است که «به مرگ طبیعی» نمی‌میرد؛ یعنی «کهولت» و «پیری» این گونه را نمی‌کُشد؛ ورنه این موجود در صورت «شکار شدن» و یا رویارویی با روی‌دادهای مرگ‌بار البته که نابود شده و خواهد مُرد.