افغانستان کشوری است که همواره تاختوتازهای سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی را در طول تاریخ خودش تجربه کردهاست.
زنان، کودکان و غیرنظامیان که حق تعیین سرنوشت و هیچ دخالتی در نظام حکومتی را ندارند، همواره تقاص خطای رهبران حکومتی و سیاسون را پرداخته و برای نجات جان خود و فرزندان شان مجبور به ترک کاشانهیشان و آواره شدن در کشورهای منطقهای و فرامنطقهای شدهاست.
ایران در کنار پاکستان و ترکیه از جمله سه کشوری است که پس از تحولات سیاسی در افغانستان شاهد افزایش پناهجویان افغانستانی بودهاست.
پس از فروپاشی نظام جمهوری و بهقدرت رسیدن دوبارهی رژیم طالبان بهرهبری هیبتالله آخوندزاده رهبر غایب این گروه در افغانستان، خبرنگاران، وکیلان، هنرمندان، دادستانها اعم از زن و مرد و افرادیکه از سوی طالبان بهعنوان دشمن طالبان یاد شدهاند، بهدلیل داشتن تجربهی تلخ از حاکمیت اولی این رژیم برای نجات جان خود افغانستان را بههدف پیدا کردن جای امن ترک کردند.
فاطمه (نام مستعار) یکی از همان زنانیست که برای نجات جان خود و خانوادهاش به ایران رفت. او نزدیک به دوسال است که با شوهر و دخترش در یکی از شهرهای بزرگ ایران زندگی میکند.
فاطمه با اشاره به وضع قیودات بالای شهروندان افغانستان در ایران در صحبت با پابلیک تربیون چنین میگوید: «بالای افغانستانیها در ایران خیلی قیودات است ولی بزرگترین مشکل ما این است که نمیتوانیم کارت بانکی و سیم کارت بگیریم.»
او در ادامه چالشهای فراروی افغانستانیها را چنین بیان میکند: «در بیمارستانهای ایران اگر یک کارت ۵۰۰ تومان هزینه داشته باشد برای افغانستانیها ۱ الی ۲ میلیون تومن تمام میشود.
شهروندان افغانستان حق گرفتن کارت اقامه را ندارند. و در این اواخر در اطراف تهران شهروندان ایرانی در خانههای افغانستانیها وارد میشوند و آنان را اذیت میکنند به نظر ایرانیها عامل اصلی قیمتی [گرانی] هجوم شهروندان افغانستانی به این کشور است و به همین خاطر خیلی رویهی بد میکنند.»
تمام چالشهایی را که او بیان کرد برایاش قابل تحمل بود چون به گفتهی فاطمه وقتی شهروندان یک کشور حق زندگی را در زادگاه خود ندارند و مجبور به ترک میشوند، بیگانگان و همسایهها که بدون شک از ظلم دریغ نمیکنند.
بزرگترین معضلی که فاطمه بهعنوان، یک مادر نمیتواند با آن کنار بیاید و آن را بیانصافی و خلاف انسانیت بیان میکند، این است که دولت ایران فروش شیر خشک را برای اطفال افغانستانی ممنوع قرار دادهاست و بدون کارت ملی والدین نمیتوانند شیر بخرند.
او با ناراحتی چنین میگوید:« من و شوهرم خیلی خود را بیچاره احساس میکنیم که نمیتوانیم برای دختر یک سالهام شیر خشک بخریم.
زمانیکه به دواخانه برای خرید شیرخشک مراجعه میکنم از مه کارت ملی طفلم را میخواهند تا براساس آن بفهمند ایا ایرانی هستم یا نه درحالیکه خودشان اطلاع دارند که کارت ملی مختص به خودِ اطفال و شهروندان ایرانی است و شهروندان کشورهای دیگر فقط حق گرفتن کارت تولد را در ایران دارند.» به گفتهی فاطمه فروش مواد با نرخ بالا یکی از مشکلات دیگر افغانستانیهاست.
مثل فاطمه هزاران دختر و زن افغانستانی بهدلیل اعمال محدودیتها از سوی رژیم طالبان بر زنان و عدم مصونیت جانی اقدام به ترک کشور شان کردهاند.
برعلاوهی زنان، مردان نیز بخاطر داشتن شغلهایشان در نظام جمهوری مجبور به قبول آوارگی شدند.
قابل ذکر است که رسانههای داخلی افغانستان نیز گزارش دادهاند که مقامهای ایرانی علت زندانی شدن پناهجویان اتباع افغانستان را در این کشور، برخورد با موارد تخلف عنوان کردهاست.
بهگفتهی این مقامها زندانی شدن این شهروندان به معنای «افغانستیزی» نیست.
بربنیاد ارقام، نزدیک به ۲۰۰هزار پناهجوی غیرقانونی افغانستانی از ایران اخراج شدهاند.
